AÇIKTA SERBEST SİSTEM BESİCİLİK
Genç erkek sığırların büyüme dönemlerinde, uygun yemlerle, en kısa sürede ekonomik canlı ağırlıklarına ulaştırılmalarına BESİ denir. Bu tanımdan giderek besiciliğin önemli noktalarına değinebiliriz. En başta genç erkek sığırların iyi besi tutacağı bilinmelidir. Doğu bölgelerimizden satın alınan iki-iki buçuk yaşlarındaki erkek danalar kısa sürede besi alırlar ve kazançlı olabilirler. Bu tip besi şekli yukarıdaki tanıma tam olarak uymaz. Buna “telafi edici ağırlık artışı” adı verilir. Gerçek anlamda besi, büyümenin yemle kamçılanmasıdır. Uygun yemlerden söz ederken protein, enerji, vitamin, mineral, kaba ve kesif yem, su ve kuru madde açısından uygun rasyonlar kastedilmektedir. Besi danalarının canlı ağırlık artışları beslenmelerine bağlı olacağı gibi, ırklarına da bağlıdır. Etçi ırk sığırların erkek danaları daha hızlı canlı ağırlık artışı sağlarlar. Hereford, Şarole, Angus, Limousin, Belçika mavisi gibi ırkların yemden yararlanma oranı yüksektir.
Aynı zamanda, kesim sonrası, kıymetli et dediğimiz kontrfile, bonfile, antrikot, nuar, sokum, yumurta v.b. kısımları da daha büyüktür. Ülkemizde bu ırkların danaları henüz çok az olduğundan besicilikte Holstein, Brown Swiss gibi sütçü sığırlar; Simmental gibi kombine ırkların erkek danalar , melezler ve Doğu Anadolu bölgemizdeki sığırlar kullanılmaktadır. Doğu Anadolu sığırları üç aylık kısa dönem besilere uygundur. Ancak, gerçek anlamda, altı aylık uzun dönem besicilik için Holstein, Brown Swiss, Simmental ve bunların melezlerini tercih etmek yerinde olur. Irklara göre besi sonunda ulaşılacak canlı ağırlık değişir Kültür ırklarında en uygun kesime gitme canlı ağırlığı 550 kg, en fazla 600 kg’dır. Bu ırkların erkek danaları daha uzun süre beslenirlerse ağırlık artışı sağlayabilirler. Fakat, kazandıkları artış yedikleri yemle kıyas edildiğinde ekonomik olmaz. Yani daha çok yedikleri halde aynı ağırlık artışını sürdürürler.
Çünkü her hayvan canlı ağırlığına orantılı biçimde yem tüketir Açıkta serbest sistem besicilik ülkemizin çok yağış alan Doğu Karadeniz bölgesi dışında kesinlikle tavsiye edilebilecek bir yöntemdir. Açık Serbest Sistemde danalar daha hızlı artış sağlarlar, daha sağlıklı olurlar, kesim sonrası tercih edilen yağsız et elde edilir. İlk defa yapılacak besi yerleri için sabit yatırım tutarı çok düşüktür. Açıkta besicilik için akla her zaman soğuktan dolayı zararlar gelse de, soğuktan değil, sıcaktan korkmak gerekir. Soğukla veya aşırı rüzgarla ilgili olarak aşağıdan yukarıya doğru kullanılan perde sistemleriyle geçici önlemler almak mümkündür. Sıcak, sığırların iştahını kesen ve ağırlık artışını azaltan en önemli etkendir. Sıcak günlerde danaların korunabilmesi için bir gölgelik yapılması, üzerlerine su püskürtülmesi yerinde olur.
Kapalı ahırlar canlı ağırlık artışını azaltacağı gibi solunum yolu enfeksiyonlarının artmasına sebep olabilir. Açıkta serbest sistemin en önemli özelliklerinden biri yem ve suyun serbest tüketime sunulmasıdır. Danaların önünde daima yem bulunmalı, suluklar şamandıralı olmalıdır. Her bir bölmeye konulacak hayvan grupları mümkün olduğu kadar bir seferde oluşturulmalı, gruplar arasında değişiklikler yapılmamalı, mutlaka yapılması gerekiyorsa gece yapılmalıdır. Gruplar birbirine yakın cüssedeki danalardan oluşturulmalı, çok küçüklerle, çok iriler aynı padoğa konulmamalıdır.
Sundurmalı açık sistem besi yerlerinde hayvan başına 10 – 20 m2 net alan düşünülmeli, grupları oluşturabilme açısından, danalar yirmişerlik gruplar halinde konulmalıdır. Eğer hayvan başına 20 m2 alan tahsis edilirse gübre temizliği yağış durumuna göre dönem sonunda yapılabilir. Şayet 10 m2 alan tahsis edilirse gübre temizliğini dönem içersinde birkaç kez yapmak gerekli olabilir. Yeterli alan varsa hayvan başına 20 m2 ayrılması tavsiye edilir.
Besi yerleri sadece hayvanların konuldukları padoklardan ibaret değildir. İndirme – bindirme padokları, aşılama ve ilaçlama için sıkıştırma boksları planlanmalıdır. Kayıt sistemine, özellikle giriş – çıkış ağırlıklarına ve tarihlerine önem verilmelidir.
